Γράφει η Φιλία Δημητριάδη, MD FAAP
Παιδοενδοκρινολόγος-Παιδοδιαβητολόγος

Είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα πως όταν το φαγητό και οι συνήθειες του ύπνου είναι εκτός συγχρονισμού με το κιρκαδικό ρολόι του σώματος, οδηγούμαστε σε διαταραχές του μεταβολισμού.

Tα τελευταία 20 χρόνια, οι επιστήμονες έχουν διαμορφώσει μία σαφέστερη εικόνα σχετικά με το κιρκαδικό ρολόι που έχει ως κύριο ρόλο του να κρατά τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος συντονισμένη με τον 24 ωρών κύκλο φωτός-σκότους.

Η βασική επιστήμη έδωσε με τη σειρά της τη θέση της σε ανθρώπινες μελέτες αποκαλύπτοντας πως οι συνήθειες του ύπνου όπως και οι διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου, μπορούν απορυθμίζοντας το κιρκαδικό ρολόι του σώματος μας να συμβάλλουν σε μεταβολικά προβλήματα, όπως η παχυσαρκία ή ο σακχαρώδης διαβήτης.

Ο υπερχιασματικός πυρήνας του εγκεφάλου (SCN) ενεργεί ως κεντρικός βηματοδότης για το κιρκαδικό σύστημα του ανθρώπου. Όταν ο αμφιβληστροειδής επεξεργάζεται τα μήκη κύματος του φωτός που εκπέμπονται τυπικά από τον ήλιο, μια σειρά γεγονότων μεταγωγής σήματος ενεργοποιούν την έκφραση των κιρκαδικών γονιδίων εντός του υπερχιασματικού πυρήνα.

Απαντώντας σε αυτές τις αλλαγές στη γονιδιακή έκφραση, καθοδηγούμενος από τον κύκλο φωτός-σκότους, ο SCN διεγείρει την απελευθέρωση της ορμόνης κορτιζόλης που ενεργοποιεί την αφύπνιση και την ορμόνη μελατονίνη, η οποία σηματοδοτεί, ότι ήρθε η ώρα για ύπνο.

Είναι αξιοσημείωτο πως πρόσφατα οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι τα περιφερικά όργανα και οι ιστοί έχουν κιρκαδικούς ρυθμούς ή δικά τους "ρολόγια".
Η διαπίστωση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα όργανα που εμπλέκονται στο μεταβολισμό της γλυκόζης όπως το ήπαρ, τους μύες, το λιπώδη ιστό, τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος και το έντερο, Για αυτά τα εσωτερικά όργανα, τα οποία δεν εκτίθενται στο φως της ημέρας, η πρόσληψη τροφής είναι ένας σημαντικός δείκτης για την ώρα της ημέρας. Έτσι ο κιρκαδικός ρυθμός αυτών των οργάνων επηρεάζεται από το καθημερινό χρονοδιάγραμμα πρόσληψης τροφής.

Τα ευρήματα αυτά σχετικά με το κιρκαδικό ρολόι έχουν οδηγήσει τους επιστήμονες σε ένα κυνήγι για τους τρόπους επανασυγχρονισμού του με σκοπό την αποκατάσταση ενός υγιούς μεταβολισμού.

Αλλά πώς μπορούν να συγχρονιστούν το κεντρικό και το περιφερικό ρολόι;

Επιδημιολογικές μελέτες της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια της νύχτας έχουν αυξημένο κίνδυνο αύξησης βάρους και σακχαρώδη διαβήτη.

Ακόμη και άτομα χωρίς ασυνήθιστα ωράρια μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο διαταραχών του ρολογιού λόγω της ρύπανσης , της αυξανόμενης χρήσης λαμπτήρων κατά τη διάρκεια της νύχτας και ηλεκτρονικών συσκευών που εκπέμπουν τα ίδια μήκη κύματος του φωτός, όπως ο ήλιος.

Συνοψίζοντας, ο ύπνος, ο κιρκαδικός ρυθμός και ο μεταβολισμός συνθέτουν μία αναπόσπαστη τριάδα.

Ο ανεπαρκής ύπνος έχει αποδειχθεί ότι έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ρύθμιση της γλυκόζης καθώς επίσης μειώνει το μεταβολικό ρυθμό ηρεμίας οδηγώντας σε υψηλό σάκχαρο και αύξηση του σωματικού βάρους.

Η αποκατάσταση της κανονικότητας της παραπάνω τριάδας μπορεί να συμβάλει στην αναστροφή αυτών των αρνητικών συνεπειών.

Προς αυτή την κατεύθυνση, δημιουργήθηκε πρόσφατα η εφαρμογή κινητού τηλεφώνου που ονομάζεται my circadian clock, (http://www.mycircadianclock.org/) η οποία βοηθά την καταγραφή του φαγητού, του ύπνου, της δραστηριότητας καθώς και της λήψης φαρμάκων ή συμπληρωμάτων.

Η συλλογή δεδομένων μέσω της εφαρμογής αυτής ίσως βοηθήσει την ιατρική κοινότητα στη δημιουργλια νέων προτύπων αναφοράς (εκτός των πολύ γνωστών έως τώρα όπως η μέτρηση αρτηριακής πίεσης ή σακχάρου του αίματος) για πιο εύκολο εντοπισμό και θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με τον όχι και τόσο ευρέως γνωστό ρυθμιστή της υγείας μας, το κιρκαδικό μας ρολόι.

ΠΗΓΗ: The JAMA Network