Γράφουν η Εύα Κωνσταντάκη MSc. PhD.
Εξειδικευμένη Νοσηλεύτρια- Εκπαιδεύτρια Σακχαρώδη Διαβήτη   

και η Φιλία Δημητριάδη MD. FAAP.

Παιδοενδοκρινολόγος-Παιδοδιαβητολόγος

Η εκπαίδευση αυτο-διαχείρισης του σακχαρώδη διαβήτη (DSME) είναι μια διαδικασία συνεργασίας μέσω της οποίας τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη και οι οικογένειες τους αποκτούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους και να αυτοδιαχειρίζονται επιτυχώς τη νόσο.

Τα βασικά στοιχεία του DSME είναι η υγιεινή διατροφή, η αυτο-παρακολούθηση του σακχάρου στο αίμα (SMBG), η σωστή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής και η παρακολούθηση πιθανών επιπλοκών του διαβήτη. 

Έτσι, η αποτελεσματική αυτο-διαχείριση απαιτεί από τους ασθενείς και τις οικογένειες τους να κατανοούν και να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες τεχνολογίες για την παρακολούθηση της γλυκόζης,  τη σωστή καθημερινή διαχείριση της διατροφής τους και τη συμμόρφωση με τις στρατηγικές θεραπείας. 

Ως εκ τούτου, το DSME αναγνωρίζεται ως ένα κρίσιμο εργαλείο στην φροντίδα του διαβήτη και σε ορισμένες πιλοτικές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι είναι οικονομικά αποδοτικό και αποτελεσματικό στη μείωση της A1c [1,2]

Η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) εκτιμώντας το μέγεθος της παγκόσμιας επιδημίας του σακχαρώδη διαβήτη, επισημαίνει πως το 2014, 387 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν διαβήτη και αναμένεται να αυξηθούν σε 592 εκατομμύρια μέχρι το 2035. 

Η αγορά ασύρματων ευρυζωνικών υπηρεσιών και smartphone ανέρχεται συνολικά σε 1,5 δισεκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο το 2013 και αναμένεται να αυξηθεί σε 6,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2018.

Με τον αυξανόμενο αριθμό χρηστών smartphone παγκοσμίως, η αυτοδιαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη σταδιακά εμπλουτίζεται με μέσα της σημερινής διαδικτυακή  εποχής, με σκοπό να βοηθήσει τους ασθενείς να διαχειριστούν καλύτερα το διαβήτη τους.

mHealth (mobile Health) είναι η τεχνολογία κινητών και υπολογιστών, ιατρικών αισθητήρων και συστημάτων επικοινωνίας που προωθούν τη φροντίδα των χρόνιων νοσημάτων πέρα από την παραδοσιακή επαφή ασθενούς –θεραπευτικής ομάδας

 medical mobile app είναι μια ιατρική εφαρμογή που δύναται να λειτουργεί συμπληρωματικά με άλλες ιατρικές συσκευές. Έχει τη δυνατότητα να συνδέεται με αισθητήρες ή άλλες συσκευές και επιτρέπει την εισαγωγή ειδικών δεδομένων για κάθε ασθενή και χρησιμοποιεί συγκεκριμένους αλγόριθμους για την εξαγωγή ειδικών για τον ασθενή αποτελεσμάτων, διαγνώσεων ή συστάσεων θεραπείας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη λήψη ιατρικών αποφάσεων

 Η χρησιμότητα των Apps είναι μεγάλη και συντελεί κυρίως στην εύκολη καταγραφή πληροφοριών και αυτόματη εισαγωγή δεδομένων  σχετικά με τις μετρήσεις,  τους υδατάνθρακες ανά γεύμα,  τη σωματική άσκηση, alarms για υπενθύμιση μέτρησης, γραφικά, αναφορές για την επίσκεψη στο ιατρείο σε ποσοστό 33%. Αναφορικά με στοιχεία εκπαίδευσης σε ποσοστό 22%, διατροφικές πληροφορίες σε ποσοστό 13% και μικρότερα ποσοστά της τάξης 5-8% σχετικά με πληροφορίες για επαγγελματίες υγείας αλλά και με forums.

Οι περισσότερες μελέτες βασίζονται σε  νεαρούς ενήλικες και αφορούν συστήματα στα οποία υπάρχει απευθείας ανταπόκριση με sms( μήνυμα στο κινητό) από τη θεραπευτική ομάδα. .Παρόλα αυτά το δείγμα των ασθενών στις συγκεκριμένες μελέτες ήταν μικρό καθώς και η διάρκεια παρακολούθησής τους.

Συστηματική ανασκόπηση της επίδρασης της τηλεϊατρικής σε παιδιά με ΣΔτ1 έδειξε ότι δεν υπήρξε καμία διαφορά στην HbA1c  καθώς και στα επεισόδια βαριάς υπογλυκαιμίας/ υπεργλυκαιμίας  από τη χρήση της νέας τεχνολογίας.

Μελέτη σχετική με τη χρησιμότητα των mobile apps παρουσίασε ότι η χρήση τους συντέλεσε σε μείωση της HbA1c κατά 0,3% στο ΣΔτ1 (0,8% ΣΔτ2).

Τα Αpps που εμπεριέχουν εκπαιδευτικό υλικό φαίνεται να συμβάλλουν στη μείωση των ωρών εκπαίδευσης στην κλινική ενώ μικτά αποτελέσματα παρουσιάζονται  σε σχέση με την ποιότητα ζωής (QoL). Μεγάλο ποσοστό έβλεπε σαν επιπλέον επιβάρυνση τη χειροκίνητη εισαγωγή δεδομένων με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση των ωρών ενασχόλησης με την εφαρμογή αλλά η εισαγωγή δεδομένων δημιουργεί προβληματισμούς και πιθανώς αυξάνει τη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων στη καθημερινή διαχείριση του νοσήματος.

Η πλειοψηφία μελετών ανασκόπησης, αναφέρεται στο γεγονός ότι, η νέα τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει την καθημερινή αυτοδιαχείριση (self-management) του σακχαρώδους διαβήτη παρόλα αυτά υπάρχουν ακόμη ερωτηματικά σχετικά με την πρακτικότητα καθώς και την ασφάλεια χρήσης. Είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των συγκεκριμένων εφαρμογών με αποτέλεσμα να υπάρχει ασάφεια σε βασικά ζητήματα όπως είναι οι αλγόριθμοι υπολογισμού δόσεων, οι διαφορετικές παράμετροι, η διαφορετική κουλτούρα ανάμεσα στις χώρες εφαρμογής, το κόστος, η προστασία των προσωπικών δεδομένων καθώς και η μη εξοικείωση των εξειδικευμένων διεπιστημονικών ομάδων επαγγελματιών υγείας.

Σίγουρα θα χρειαστούν ακόμη περισσότερες μελέτες για την απόδειξη της αποτελεσματικότητας των apps ενώ μελλοντικά θα μπορούσαν να ενταχθούν στο σύστημα παροχής φροντίδας και εκπαίδευσης του Σακχαρώδους διαβήτη ώστε να έχουν αναπτυχθεί πληροφοριακά συστήματα υποστήριξης της συγκεκριμένης καινοτόμας τεχνολογίας.

Βιβλιογραφία

1. American Association of Diabetes Educators. AADE7 self-care behaviours. Diabetes Educ. 2008;34:445–9.
2. Brunisholz KD, Briot P, Hamilton S, Joy EA, Lomax M, Barton N, et al. Diabetes self-management education improves quality of care and clinical outcomes determined by a diabetes bundle measure. J Multidiscip Healthc. 2014;7:533–42.
3. Danes, M., & Whinder, F. (2013). Diabetes management goes digital. The Lancet Diabetes & Endocrinology, 1(1), 17–18.
4. El-Gayar, O., Timsina, P., Nawar, N., & Eid, W. (2013). Mobile applications for diabetes self-management: status and potential. Journal of Diabetes Science and Technology, 7(1), 247–62.
5. Jones, R., Cleverly, L., Hammersley, S., Ashurst, E., & Pinkney, J. (2013). Apps and online resources for people with diabetes : The facts, 17(1), 20–26. Journal of Diabetes Nursing Volume 1 2013
6. Lee, J. (2014). Hype or hope for diabetes mobile health applications? Diabetes Research and Clinical Practice, 106(2), 390–392.
7. Sheehy, S., Cohen, G., & Owen, K. R. (2014). Self-management of Diabetes in Children and Young Adults Using Technology and Smartphone Applications. Current Diabetes Reviews, 2014, 10 (5)
8. Eng, D., & Lee, J. (2013). Mobile Health Applications for Diabetes and Endocrinology: Promise and Peril? Pediatrid Diabetes, 14(4), 997–1003.