Η μέση ηλικία που ξεκινά η εφηβεία (επιστημονικά την ονομάζουμε ήβη) είναι τα 10 (8-13)  χρόνια για τα κορίτσια και τα 11 (9-14)  χρόνια για τα αγόρια.

Η πρόωρη έλευση της εφηβείας  σε κορίτσια και αγόρια ονομάζεται πρώιμη ήβη και χαρακτηρίζεται από την πρόωρη ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου στα κορίτσια πριν από τα 8 και στα αγόρια πριν από τα 9 τους χρόνια. Τα περισσότερα παιδιά που έχουν πρώιμη ήβη αναπτύσσονται αρχικά περισσότερο από τα άλλα παιδιά, αλλά η ανάπτυξή τους σταματά πριν φθάσουν στο ύψος που προβλέπεται με βάση τη γενετική τους προδιάθεση.  Η πρώιμη ήβη είναι συχνότερη στα κορίτσια. 

Ποια είναι τα συμπτώματα της πρώιμης ήβης

Οι πλέον συνήθεις αλλαγές που παρατηρούνται σε ένα παιδί είναι η ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου:

Κορίτσια:

• Πρόωρη ανάπτυξη μαστών   
• Τρίχωση στο εφήβαιο και τις μασχάλες (αδρεναρχή) 
• Έμμηνος ρύση

Αγόρια:

• Πρόωρη ανάπτυξη (αύξηση) πέους και όρχεων, ενώ το όσχεο αρχίζει να λεπταίνει και να κοκκινίζει
• Τρίχωση στο εφήβαιο και τις μασχάλες
• Τριχοφυΐα στο πρόσωπο

Άλλα χαρακτηριστικά της πρώιμης ήβης περιλαμβάνουν:

• Κατήφεια, που συνδέεται με ορμονικές αλλαγές
• Αυξημένη επιθετικότητα
• Απότομη αύξηση του ύψους σε σχέση με τους συνομηλίκους

Ποια είναι τα αίτια της πρώιμης ήβης

Σε πολλές περιπτώσεις η αιτία της πρώιμης ήβης είναι ανεξήγητη και χαρακτηρίζεται ιδιοπαθής πρώιμη ηβη.

Σπανιότερα μπορεί να προκληθεί από όγκους ή κύστεις στις ωοθήκες, τους όρχεις, τα επινεφρίδια, ή τον εγκέφαλο (συγκεκριμένα στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης).  Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν ανωμαλίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, οικογενειακό ιστορικό πρώιμης ήβης ή ορισμένα σπάνια γενετικά σύνδρομα.

Συγκεκριμένα υπάρχουν δύο τύποι πρώιμης ήβης:

Κεντρική/αληθής πρώιμη ήβη (εξαρτώμενη από τις γοναδοτροπίνες)  

Είναι η πιο συνηθισμένη μορφή και συναντάται στην πλειοψηφία των κοριτσιών αλλά και περίπου στο 50% των αγοριών με τη συγκεκριμένη διαταραχή. Χαρακτηρίζεται από την πρόωρη έκκριση γοναδοτροπινών (των ορμονών που ευθύνονται για την ήβη). Ερευνητές πιστεύουν ότι η πρώιμη ενεργοποίηση του άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης-γονάδων (οωθηκών-όρχεων) προκαλεί αυτή την διαταραχή στα κορίτσια. Στην πλειοψηφία των περιστατικών πάντως, δεν μπορεί να βρεθεί ο λόγος της πρόωρης έκκρισης γοναδοτροπινών.

Περιφερική πρώιμη ήβη/ψευδοήβη (ανεξάρτητη από τις γοναδοτροπίνες)

Αυτή η μορφή πρώιμης ήβης δεν εξαρτάται από την πρόωρη έκκριση γοναδοτροπινών.

Ορισμένα αίτια της περιφερικής πρώιμης ήβης είναι το σύνδρομο Mc Cune-Albright (το οποίο περιλαμβάνει πολυοστική ινώδη δυσπλασία και περιοχές υπέρχρωσης του δέρματος),ο υποθυρεοειδισμός, ορμονοεκκριτικοί όγκοι (ιδιαίτερα όγκοι που εκκρίνουν χοριακή γοναδοτροπίνη-HCG) ή κύστεις των ωοθηκών στα κορίτσια και όγκοι των όρχεων στα αγόρια.

Πώς γίνεται η διάγνωση της πρώιμης ήβης

Αρχικά γίνεται κλινική εξέταση, λήψη οικογενειακού και ατομικού ιστορικού. Η διάγνωση μπορεί να περιλαμβάνει:

• Ορμονολογικό έλεγχο για τη μέτρηση γοναδοτροπινών (LH και FSH) oιστραδιόλης, τεστοστερόνης και θυρεοειδικών ορμονών.
• Ακτινογραφία του αριστερού χεριού για να εκτιμηθεί η οστική ηλικία
• Υπερηχογράφημα επινεφριδίων και γονάδων (μήτρας/ωοθηκών και όρχεων)
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και υπόφυσης

Σημαντικές για τη διάγνωση της πρώιμης ήβης είναι οι πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες της οικογένειας, καθώς τα παιδιά με αυξημένο βάρος καθώς και με υψηλή πρόσληψη φυτο-οιστρογόνων έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης πρώιμης ήβης.

Ποια είναι η θεραπεία της πρώιμης ήβης

Η θεραπεία για την πρώιμη ήβη καθορίζεται από τον ειδικό με βάση:

• Την ηλικία του παιδιού, τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του και το ιατρικό ιστορικό του
• Το στάδιο της πρώιμης ήβης
• Την αντοχή του παιδιού σε συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές, διαδικασίες ή θεραπείες

Στόχος της θεραπείας της πρώιμης ήβης είναι να σταματήσει και πιθανώς να αναστρέψει τα συμπτώματα. Η θεραπεία εξατομικεύεται με βάση τον τύπο της πρώιμης ήβης, αλλά και από την αιτία, εφόσον την γνωρίζουμε.

Στις εξελιγμένες ορμονικές θεραπείες χρησιμοποιείται επιτυχώς συνθετική ωχρινοτρόπος ορμόνη LHRH. Η συνθετική αυτή ορμόνη φαίνεται πως σταματά τη διαδικασία της σεξουαλικής ωρίμανσης που προκαλεί η πρώιμη ήβη, εμποδίζοντας την υπόφυση, έναν μικρό αδένα στη βάση του κεφαλιού να απελευθερώνει γοναδοτροπίνες.

To συνθετικό  ανάλογο της ορμόνης LHRH ουσιαστικά ‘’ξεγελά’’ τον οργανισμό ώστε να διακόψει την διαδικασία της πρόωρης έναρξης της ήβης. Είναι μία ανώδυνη χωρίς μακροχρόνιες παρενέργειες θεραπεία ,οι επιδράσεις της οποίας παραμένουν για όσο διάστημα χορηγείται το φάρμακο.

Χωρίς θεραπεία αναστολής της πρώιμης ήβης ,το τελικό ανάστημα είναι συνήθως σημαντικά χαμηλότερο από το γενετικά προκαθορισμένο τελικό ύψος.

Πώς επηρεάζεται ψυχολογικά ένα παιδί από τη πρώιμη ήβη

Η πρώιμη ήβη αλλάζει το σώμα ενός παιδιού πολύ πιο γρήγορα από τους συνομήλικούς του. Το παιδί καταλαβαίνει ότι η εμφάνισή του είναι διαφορετική από των συνομηλίκων του και σε συνδυασμό με τις αλλαγές στις ορμόνες που προκαλούν συχνές αλλαγές της διάθεσης, μπορεί να κάνουν ένα παιδί να μην νιώθει άνετα με όλες αυτές τις αλλαγές. Το παιδί χρειάζεται βοήθεια για να αντιμετωπίσει τα πιθανά σχόλια των συμμαθητών και φίλων του και να προσαρμοστεί με ηρεμία στη νέα κατάσταση και θεραπεία.